جهت تعیین منافع طرفین مبادله به کار برده شد. 1 اصطلاح رابطه مبادله، نخستین بار توسط آلفرد مارشال این رابطه در تشریح مکاتب اقتصادی 2 سده اخیر، به ویژه نظریه های اقتصاد دانان کلاسیک، نئوکلاسیک، اقتصاد دانان توسعه و ساختارگرایان، نقش مهمی رادرابداع وتجزیه وتحلیل تئوریهای اقتصاد بین الملل بر عهده داشته است. در نظریه های اقتصاد بین الملل، رابطه مبادله جایگاه ممتازی دارد و اقتصاد دانانی برله و علیه روند بلندمدت رابطه مبادله در بین کالاهای صنعتی و مواد اولیه و یا در بین کشورهای در حال توسعه وتوسعه یافته، مقالاتی به رشته تحریردرآورده اند.
از دیدگاه اقتصاد دانان جدید رابطه مبادله یکی از مهمترین ابزارهای تجزیه و تحلیل مسائل اقتصاد کلان میباشد، به طوریکه تغییرات رابطه مبادله کشورها اثر مستقیمی بر رفاه آنها دارد. بهبود رابطه مبادله کشورها را قادر میسازد تا در همان سطح درآمدی صادرات بیشتری را خریداری کنند و کاهش رابطه مبادله قدرت خرید کشورها را در بازارهای جهانی کاهش میدهد. این احتمال نیز وجود دارد که شوک های رابطه مبادله به آهسته شدن رشد اقتصادی، بدتر شدن توزیع درآمد وافزایش احتمال بروز بحران های پولی به شدت مخرب منجر شود. شوک های رابطه مبادله، شوک های مالی هستند که همبه طورمستقیم وهم به دلیل ارتباط قوی بین ثبات رابطه مبادله وبی ثباتی آن درفرایندهای پولی ومالی به بی ثباتی دراقتصاد کلان دامن میزنند .
رای رابطه مبادله تعاریف و روابط مختلفی ارائه شده است که میتوان آن تعاریف را در 3 گروه طبقه بندی نمود .

• گروه اول از تعاریف نمایانگر رابطه مبادله میان کشورهاست که در این گروه میتوان به و ناخالص رابطه مبادله تهاتری (پایاپای) خالصو رابطه مبادله درآمدیاشاره کرد.
• گروه دوم از تعاریف رابطه مبادله، معطوف به رابطه میان منابع تولیدی است که ازآن جمله میتوان به و رابطه مبادله مضاعف عوامل تولیدی (دوعاملی) رابطه مبادله ساده عوامل تولید (تکعاملی) اشاره کرد.
• گروه سوم ازتعاریف رابطه مبادله،منافع به دست آمده ازتجارت را براساس تحلیل مطلوبیت مورد بررسی ورابطه مبادله مطلوبیت اشاره کرد.

رابطه مبادله تهاتری (پایاپای) خالص

این رابطه مبادله (TOTnb (ساده ترین و متداول ترین نوع رابطه مبادله است که نشان میدهد کشورها به ازای یک واحد از صادرات، چه میزان کالا وارد میکنند. برای محاسبه رابطه مبادله مذکور، شاخص قیمت کالاهای صادراتی (Px (را بر شاخص قیمت کالاهای وارداتی (Pm (تقسیم نموده و عدد به دست آمده را در 100 ضرب مینمایید .
بهبود رابطه مبادله خالص بیانگر آن است که یک کشور با صدور مقادیر مشخصی از کالا میتواند حجم بیشتری از واردات را به دست آورد و تنزل آن نشان دهنده این است که با صدور
مقادیر مشخصی از کالا، حجم کمتری از واردات به دست خواهد آورد. گاهی اوقات از رابطه مبادله خالص، به عنوان شاخص رفاه عمومی استفاده میکنند که میبایست یادآور شد این رابطه شاخص قابل اعتمادی برای این منظور نمی باشد؛ زیرا به عنوان مثال، اگر کشوری در سالی دچار قحطی شود رابطه مبادله ممکن است به زیان آن کشور تغییرنماید و در عین حال ورود مقادیر
فراوانی مواد غذایی و دیگر مایحتاج عمومی میتواند سطح رفاه آن کشور را بهبود دهد. همچنین ممکن است رابطه مبادله خالص تا حدودی رو به وخامت گذارد، اما به دلیل افزایش حجم صادرات کشور و یا کاهش هزینه تولید کالاهای صادراتی رفاه عمومی افزایش یابد .

رابطه مبادله تهاتری ناخالص

این رابطه مبادله (TOTg) ،از حاصل نسبت واردات فیزیکی کل یک کشور (Qm) به صادرات فیزیکی کل آن کشور (Qx )به دست میآید . بهبود رابطه مبادله ناخالص، واردات بیشتری را در مقابل حجم مشخصی از صادرات به نسبت سال پایه امکان پذیر میکند.

رابطه مبادله درآمدی 

یکی از انواع مهم رابطه مبادله، رابطه مبادله درآمدی است. ممکن است رابطه مبادله خالص کشوری طی دورهای تا حدودی روبه وخامت گذارد، اما درعوض حجم صادرات کشورافزایش قابل ملاحظه اینماید و در نتیجه بر میزان قدرت وارد کردن کشور افزوده شود. به همین منظور برای نشان دادن تغییرات حجم صادرات و قدرت واردات کشور، از رابطه مبادله درآمدی (TOTi) استفاده میشود که از ضرب رابطه مبادله خالص در شاخص تغییرات حج مصادرات کشور (Qx ) به دست میآید .
رابطه مبادله درآمدی نشانگر ظرفیت وارداتی یک کشوربراساس صادرات آن کشوراست؛ به بیان دیگر بهبود در رابطه مبادله درآمدی نمایانگر افزایش ظرفیت وارداتی است و نشان میدهد در برابر صادرات حجم بیشتری از واردات را میتوان به دست آورد. برای کشورهای در حال توسعه، نه تنها تغییرات دررابطه مبادله خالص مهم است بلکه تغییرات در حجم صادرات نیزنقش مهمی ایفا میکند. به همین دلیل بهتراست علاوه برتغییرات رابطه مبادله خالص تغییرات در حجم صادرات نیز به دقت مورد بررسی قرار گیرد، چرا که رابطه مبادله درآمدی در واقع به تصحیح تغییرات دررابطه مبادله خالص میپردازد.
تغییرات در رابطه مبادله درآمدی را نباید به اندازه گیری منافع ناشی از تجارت و یا رفاه جامعه تفسیر کرد، بلکه تغییرات مذکور تنها نمایانگرتغییرات مقادیر خریداری شده کالای وارداتی از طریق درآمدهای صادراتی است. همچنین، تغییرات در شاخص قیمت صادرات و حجم صادرات ممکن است به تغییرات در رابطه مبادله خالص و درآمدی در خلاف جهت هم منجر شود. به عنوان مثال با فرض ثابت بودن قیمت واردات، اگردرصد افزایش مقادیر صادارتی بیش ازدرصد افزایش در شاخص قیمت صادرات باشد، با وجود تنزل رابطه مبادله خالص ، رابطه مبادله درآمدی بهبود خواهد یافت .