واژه
Bond در لغت به‌معنای قید، بند، زنجیر، قرارداد الزامآور، عهد و میثاق، هرچیزی که شخص را مقیّدسازد، معاهده، قرارداد، کفیل، رابطه، پیوستگی، ضمانت، تضمین‌نامه یا تعهدنامه دایر به پرداخت وجه، رهن کردن، تضمین کردن و اوراق قرضه آمده است. اصطلاح "قرضه" در اقتصاد، بیانگر قراردادی است که انتشاردهنده آن سند، متعهد می‌شود تا در ازای قرض یا بدهی، مبالغی به صاحب آن سند بعد از گذشت مدت مشخص و تحقّق شرایط بپردازد.
این اصطلاح، از قرون وسطی متداول بوده است. قرضه در آن زمان، به‌معنی تعهد یک فرد به دیگری، نگهداری کالاها در انبار سرپوشیده و آزاد کردن آن در ازای شرایطی خاص، نظیر پرداخت مالیات یا تعرفه یا آزادی فردی از زندان در ازای قراردادن وثیقه توسط ضامن به‌کار گرفته شده است. در ادبیات اقتصادی معاصر، قرضه، ابزار بدهی‌ای است که در آن، بدهکار (که عموما دولت یا شرکت تعاونی است)، وجهی از قرض‌دهنده می‌گیرد و متعهّد می‌شود، که در مدت قرارداد، بهره‌هایی به دارنده سند بپردازد و بعد از اتمام دوره قرارداد، اصل مبلغ را به صاحب آن برگرداند.
علی‌رغم سابقه طولانی کشورها در انتشار اوراق قرضه، قدمت انتشار این اوراق در ایران به سال 1320 باز می‌گردد. در این سال، دولت وقت برای اولین بار، دست به انتشار اسناد خزانه زد. اسناد خزانه اسناد بی‌نامی است که خزانه‌داری کل برای تأمین احتیاجات خزانه و در سررسیدهای کوتاه‌مدت منتشر می‌کرد. متعاقب آن و در فواصل زمانی متفاوت،
اوراق قرضه مختلفی با اسامی اوراق قرضه ملّی، دفاعی، کشاورزی و ... منتشر گردید. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و تصویب قانون عملیات بانکداری بدون ربا و اجرای آن از اول سال 1363 و مطرح نمودن موضوع ممنوعیت شرعی فروش اوراق قرضه به بخش خصوصی، اوراق قرضه متعلق به افراد و بخش خصوصی در سررسید، توسط بانک مرکزی بازپرداخت گردید. در نتیجه، اوراق قرضه‌ی در جریان، فقط در اختیار سیستم بانکی و تعدادی از مؤسسات دولتی قرار گرفت.
اوراق قرضه: بستری امن برای سرمایه‌گذاری و تأمین مالی
اوراق قرضه چیست؟
اوراق قرضه، در واقع یک نوع قرارداد مالی است که در آن، یک نهاد یا شرکت (صادرکننده اوراق قرضه) مبلغی را از سرمایه‌گذاران قرض می‌گیرد و در ازای آن، متعهد می‌شود که در سررسید مشخص، اصل پول و بهره آن را به سرمایه‌گذاران بازپرداخت کند. به عبارت ساده‌تر، زمانی که دولت، شهرداری یا یک شرکت به پول نیاز دارد، می‌تواند با انتشار اوراق قرضه، از سرمایه‌گذاران پول جمع‌آوری کند.
تاریخچه اوراق قرضه
استفاده از اوراق قرضه برای تأمین مالی، سابقه‌ای طولانی دارد و به قرون وسطی برمی‌گردد. در آن زمان، اوراق قرضه به عنوان یک ابزار برای تأمین مالی جنگ‌ها و پروژه‌های بزرگ مورد استفاده قرار می‌گرفت. در ایران نیز، اولین اوراق قرضه در سال 1320 توسط دولت منتشر شد.
چرا اوراق قرضه؟
- سرمایه‌گذاری امن: اوراق قرضه به عنوان یک سرمایه‌گذاری نسبتاً امن شناخته می‌شوند، زیرا دولت‌ها و شرکت‌های بزرگ معمولاً توانایی بازپرداخت اصل پول و بهره را دارند.
- درآمد ثابت: سرمایه‌گذاران اوراق قرضه، درآمد ثابتی به صورت بهره دریافت می‌کنند.
- تنوع در سبد سرمایه‌گذاری: اوراق قرضه، ابزاری مناسب برای تنوع بخشیدن به سبد سرمایه‌گذاری هستند.
- تأمین مالی برای دولت‌ها و شرکت‌ها: دولت‌ها و شرکت‌ها از طریق انتشار اوراق قرضه، می‌توانند به منابع مالی مورد نیاز خود دست پیدا کنند.
انواع اوراق قرضه
اوراق قرضه انواع مختلفی دارند که از نظر مدت زمان سررسید، نرخ بهره، نوع صادرکننده و سایر ویژگی‌ها با هم متفاوت هستند. برخی از انواع رایج اوراق قرضه عبارتند از:
- اوراق قرضه دولتی: اوراقی هستند که توسط دولت منتشر می‌شوند و معمولاً دارای کمترین ریسک هستند.
- اوراق قرضه شرکتی: اوراقی هستند که توسط شرکت‌ها منتشر می‌شوند و ریسک آنها نسبت به اوراق قرضه دولتی بیشتر است.
- اوراق قرضه با نرخ بهره ثابت: نرخ بهره این اوراق در طول دوره سرمایه‌گذاری ثابت است.
- اوراق قرضه با نرخ بهره شناور: نرخ بهره این اوراق بر اساس شاخص‌های مشخصی مانند نرخ تورم تغییر می‌کند.
اهمیت اوراق قرضه در اقتصاد
اوراق قرضه نقش مهمی در اقتصاد ایفا می‌کنند. آنها به عنوان یک ابزار مالی، به دولت‌ها و شرکت‌ها کمک می‌کنند تا به منابع مالی مورد نیاز خود دست پیدا کنند و به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهند تا به صورت غیر مستقیم در فعالیت‌های اقتصادی مشارکت کنند. همچنین، اوراق قرضه به عنوان یک ابزار برای مدیریت ریسک و تنوع بخشیدن به سبد سرمایه‌گذاری مورد استفاده قرار می‌گیرند.