به طور کلی این دو مقوله دارای تفاوت های جدی و ریشه ای هستند چرا که ارز دولتی از مراجع رسمی دولتی با نرخ هایی به مراتب پایین تر از ارز آزاد و صرفا جهت استفاده در واردات مایحتاج ضروری عمومی قابل استفاده است حال انکه ارز آزاد، برای مصارف شخصی شهروندان و به خواست آنها، از مراجع نامشخص و با قیمتی بسیار بیشتر از ارز دولتی قابل تهیه می باشد.
از منظر تامین و عرضه، ارز دولتی را دولت تامین و ارایه می کند در حالیکه عرضه کننده ارز آزاد، صرافی ها یا دلالان بازار می باشند. از نظر قیمت، ارز دولتی به مراتب ارزان تر از ارز آزاد است همچنین از زاویه مصرف، با استفاده از ارز آزاد می توان اقدام به واردات کلیه کالاها نمود در حالیکه ارز دولتی صرفا به برخی کالاهای اساسی و دارو و .... تعلق می گیرد. از منظر سفارش دهنده هم ارز دولتی صرفا از مجاری دولتی و بانک های عامل قابل تهیه است در حالیکه ارز آزاد را باید با مراجعه به دلالان بازار یا برخی صرافی ها یا شرکت ها سفارش داد. از زاویه منشا تامین ارزی هم، ارز دولتی عمدتا ارز حاصل از فروش نفت خام، گاز، محصولات پتروشیمی و سایر میعانات حوزه انرژی است در حالیکه منشا ارز آزاد برای خریدار هرگز روشن و مشخص نیست.